Απόψεις του Byung – Chul Han με αναφορές στη κλινική φιλοσοφία.

O Byung – Chul Han μας λέει ότι το ανοσολογικό πρότυπο που κυριάρχησε στον προηγούμενο αιώνα βασίζεται σε μια σαφή διαφοροποίηση μεταξύ φίλου και εχθρού ή μέσα και έξω και επικράτησε ως μοντέλο σχεδόν παντού. Επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, όλοι γνώριζαν ποιος ήταν ο εχθρός και ποιος όχι. Ο Byung – Chul Han διακρίνει μάλιστα, μια συγγένεια μεταξύ της ανοσολογικής και της στρατιωτικής ρητορικής. Όπως λειτουργεί  τα μοντέλα  της ιατρικής σκέψης, στην ίδια προοπτική  λειτουργούν και  οι κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις. Με άλλα λόγια  η αλλοτρίωση του εξωτερικού στοιχείου αποτελεί επαρκή αιτιολόγηση για την απέλαση του.

Ο κεντρικός ισχυρισμός του Byung – Chul Han, είναι ότι από το τέλος του ψυχρού πολέμου, οι κοινωνικοί σχηματισμοί έχουν απομακρυνθεί από το παραπάνω μοντέλο  του ανοσολογικού προτύπου. Οι κεντρικές κατηγορίες της  ανοσολογίας, διακρίνουν  την ετερότητα ως ξένη, και την θέση της παίρνει   πλέον η διαφορά. Η διαφορά, σε αντίθεση με την διαφορετικότητα, δεν επιζητεί  πλήρη αναγνώριση  από το ανοσοποιητικό σύστημα. Και αυτό γιατί η  διαφορά αποτελεί μια ήπια  μορφή αλλοτρίωσης, λειτουργεί στο μοντέλο του  τουρίστα, ο οποίος είναι  περισσότερο   επισκέπτης παρά   εισβολέας. Μπορεί για παράδειγμα  να περιπλανηθεί σ ένα έδαφος χωρίς  να προκαλέσει κακό .

Το ανοσολογικό υπόδειγμα βασίζεται σε μια διαλεκτική της  αρνητικότητας. Ο ιός διασπάται στον οργανισμό και προσπαθεί  ο οργανισμός με τη σειρά του, να ακυρώσει τον εισβολέα. Αλλά  όπως  κάθε παίκτης, για να επιβιώσει, πρέπει να αρνηθεί την "άρνηση" του, έτσι ακριβώς  λειτουργεί και  ο σχηματισμός αντισωμάτων που ουσιαστικά  είναι  το αποτέλεσμα της άρνησης του οργανισμού κάτω από ένα ελεγχόμενο ποσό αρνητικότητας. 

Η εξαφάνιση της διαφορετικότητας σημαίνει ότι τώρα ζούμε σε μια εποχή χωρίς αρνητικότητα. Ωστόσο θα πει ο Byung – Chul Han οι νευρωνικές ασθένειες ενδέχεται να περιλαμβάνουν μια ιδιότυπη  διαλεκτική,  μια διαλεκτική της  θετικότητας, και  όχι της  αρνητικότητας. Η υπερδραστηριότητα ή η εξάντληση, είναι αποτέλεσμα υπερβολικής θετικότητας. Η βία / η  δύναμη ( Gewalt ) ενέχουν  θετικότητα, προέρχονται  από την υπερπαραγωγή, την υπερβολική επίδοση ή και  την υπερβολική επικοινωνία. Η διαλεκτική της θετικότητας δεν  βασίζεται σε κάτι ξένο στο σύστημα, (σε οποιοδήποτε σύστημα: οργανικό σύστημα, πολιτικό σύστημα, πολιτιστικό σύστημα) είναι μονίμως  στο σύστημα σε αναγνωρισμένη εξέλιξη.  Ως εκ τούτου, η νευρωνική βία δεν επιδέχεται  κάποια  «ιική» εξουσία. Και επιπλέον οι νευρωνικές ασθένειες εστιάζονται εκεί, στη διαλεκτική της θετικότητας.(Και αναφέρεται ο Byung – Chul Han  στις νευρωνικές ασθένειες και όχι της ψυχαναλυτικές οι οποίες είναι της τάξεως της αναπαραστάσεως η οποία προσκολλάται στο σημαίνον του Άλλου άρα στην διαφορά). 

Απόστολος Αποστόλου 

Τι είναι το "discrepancy monitor". Ζητήματα κλινικής φιλοσοφίας.

Η Κλινική Φιλοσοφία, αναφερόμενη στη τηλεματική ζωή μας, μιλάει για "discrepancy monitor", μια διαδικασία που παρακολουθεί κανείς τον εαυτό του στην τρέχουσα κατάσταση της χρήσης ως πρότυπο ζωής μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ένα πείραμα από πέντε νευροεπιστήμονες το 2014 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το "αθώο", Facebook ενεργοποιεί το ίδιο παρορμητικό τμήμα του εγκεφάλου με την κατάχρηση παιγνίων και ουσιών. Συμβάλει και αυτό στις εθιστικές συμπεριφορές.

Δεδομένου ότι οι εθιστικές συμπεριφορές συνήθως οφείλονται σε παραβιαζόμενη ομοιόσταση των παρορμητικών (αμφιβληστροειδικών) και ανασταλτικών (προμετωπιαίου φλοιού) εγκεφαλικών συστημάτων. Η μελέτη εξέτασε αν αυτά τα συστήματα υπονομεύουν μια συγκεκριμένη περίπτωση εξάρτησης από την τεχνολογία, δηλαδή εκείνης του "εθισμού".

Η ζωή μας στη θυσία του εθισμού.

Απόστολος Αποστόλου.

Μπερξόν και κλινική φιλοσοφία.

Ο Μπερξόν υποστήριξε μια γνωσιοθεωρία στη βάση μιας ψυχολογίας η οποία ξεπερνά τα υλικά χαρακτηριστικά.

Τι μας λέει λοιπόν ο Γάλλος φιλόσοφος.

Οι ενέργειες μας έχουν αφετηρία το σύνολο της προσωπικότητάς μας.

Η απόφασή μας λειτουργεί καινοτόμα και η δράση μας πηγάζει από το εγώ, η οποία αποτελεί προϊόν ελευθερίας. Όταν όμως αρνούμαστε την ελευθερία του εγώ μας, τότε  η διάνοια μας σχηματίζει ένα επιφανειακό σωματοειδές εγώ.

 Αλλά έτσι  επικαλύπτεται το βαθύτερο και αυθεντικό μας εγώ, το οποίο είναι αυτή η ίδια η δημιουργίας μας και η διάρκεια μας. 

Απόστολος Αποστόλου.

Κλινική Φιλοσοφία

Τι είναι η Κλινική Φιλοσοφία; Από τον Peter Koestenbaum, στον  Hilarion Petzold, και τον Kiyokazu Washida φθάνοντας στον  Lucio Packter.



Τετάρτη-Πέμπτη-Παρασκευή. Σεμινάριο Κλινικής Φιλοσοφίας περιορισμένος αριθμός συμμετεχόντων. Email επικοινωνίας. adfapostolou@yahoo.gr. Βεΐκου 30  ΙΙ όροφος.Κόστος συμμετοχής σεμιναρίου 30 ευρώ. 

Η συγνώμη, της ημετέρας «παιδεύσεως» και του Ζαν Ντεριντά.

 

Ο Ζ. Ντεριντά  είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι οι λέξεις διατυπώνουν τη σκέψη και τον «τροπισμό» μας. Έτσι το πασίγνωστο pardon (συγνώμη) αντλεί την καταγωγή του από τη λέξη don (δώρο και δωρεά) και ως εκ τούτου, η συγνώμη αποκτά νόημα μόνο όταν την δίνεις χωρίς ο άλλος να στην έχει ζητήσει και επιπλέον χωρίς ο άλλος να την περιμένει. Αυτή είναι εξάλλου και η έννοια της αγάπης, η πιο «οξεία μορφή δώρου» θα μας πει ο Ζ. Ντεριντά.

Ο Ζ, Ντεριντά επηρεασμένος από τον Γιανκέλεβιτς και από τον Μαρσέλ  Μως συνθέτει με τον δικό του τρόπο την έννοια της συγνώμη. Ο Γιανκέλεβιτς θέτονταν το ερώτημα αν θα πρέπει να συγχωρούμε  τα εγκλήματα του πολέμου, αναφερόμενος στα εγκλήματα των ναζί,  θα υπερασπιστεί την άποψη ότι η έννοια της συγνώμης έχει χρωματιστεί από την ιουδαιικοχριστιανική αντίληψη  η οποία θέλει τη συγνώμη ως δωρεά. Η συγνώμη κατά τον Γιανκέλεβιτς έχει συνδεθεί και θα λέγαμε ταυτιστεί, με την μετάνοια αλλά και την τιμωρία, χωρίς βέβαια  να μένει απέξω η εξιλέωση και  η εξαγορά των αμαρτιών.

Αυτή όμως η άποψη κρίνεται από  τον Ζ. Ντεριντά  να ενέχει μια αυστηρή ηθική η οποία αρνείται την απεραντοσύνη της συγχώρεσης. Επιπλέον ξεπερνά και τη θέση του Μαρσέλ Μως, όπου το δώρο δεν αποτελεί μια καλόκαρδη έκφραση, αλλά περιμένει πάντα την ανταπόδοση. Τα δώρα ως μέσα ανταλλαγής υπάρχουν πάντα ως ανταλλάγματα.Το δώρο είναι μια "συνολική παροχή", εμποτισμένη με "πνευματικούς μηχανισμούς" στους οποίους εμπλέκεται η τιμή του παροχέα και του παραλήπτη.  

Οι δικοί μας, της ημετέρας «παιδεύσεως»μας, έχουν πει ότι η συγνώμη προέρχεται από το συγγιγνώσκω (συγ-συν+γιγνώσκω). Δηλαδή καθίσταται βιωματική καθολικότητα, η οποία μεταμορφώνει την απαίτηση σε αναζήτηση σχέσης. Η συγνώμη δεν γίνεται ανταλλαγή αλλά εναλλαγή άποψης, σχέση ετερότητας και εμπειριών. Δεν υπάρχει ως δώρο αλλά ως αφετηριακή διαστολή του προσώπου.

Ο Ζ. Λακάν αναγνωρίζει στη συγνώμη μια διαδρομή και μια δυνατότητα. Η δυνατότητά της, αρχίζει στο σημείο που φαίνεται αδύνατη, έτσι συγνώμη είναι να συγχωρεί κανείς αυτό που δεν μπορεί να συγχωρέσει. Θυμίζει τον μαθητευόμενο σαμάνο ο οποίος δέχεται να τον φτύσει ο δάσκαλός του, στο στόμα και να καταπιεί το σάλιο του δασκάλου του, για να μυηθεί στους δρόμους της δυστυχίας και της κολάσεως.

Απόστολος Αποστόλου.  

Μισέλ ντε Σερτώ – Ανρί Λεφέβρ: Η καθημερινότητα και η Φιλοσοφική Συμβουλευτική

Μπορεί η φιλοσοφία σήμερα στη μετανεωτερική εποχή που διασχίζουμε να λειτουργήσει ως πρακτική ενός βιωμένου κόσμου; Στον γαλλικό στοχασμό υπάρχουν δύο φιλόσοφοι που κινούνται σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Ο Μισέλ ντε Σερτώ και ο Ανρί Λεφέβρ. Και οι δύο προτείνουν να αλλάξουμε μοντέλο χαράς και απόλαυσης, να αποδεσμευτούμε από τις εργαλειακές προϋποθέσεις και να ενταχθούμε σ’ ένα παιχνίδι αναζήτησης γύρω από την ελευθερία και την ευθύνη. Βλέποντας τη φιλοσοφία σαν σπουδή του ανθρώπου, γύρω από το στοίχημα της αξιοπρέπειας.

Ο Μισέλ ντε Σερτώ καταγράφει  με βαθιά υποψία το λάϊτ μοτίβ του κόσμου, και τις ακρότητες της διαχειριζόμενης ζωής που αποστομώνουν τη χαρά και καθηλώνουν το όνειρο. Όλα γίνονται μια επιχείρηση με σκοπό να αιχμαλωτίσουν το νου και τις αισθήσεις και να οδηγηθεί η έκφραση του μετανεωτερικού ανθρώπου σε μια σειρά από ξεθυμασμένους κατευνασμούς. Η ζωή είναι εκείνο το εκκρεμές μεταξύ στρατηγικών και πρακτικών επιλογών.

Οι στρατηγικές επιλογές αποτελούν τις θεσμικές εφαρμογές, τις πειθαρχίες ρητορικής, τις αρχιτεκτονικές των πόλεων, τις επιχειρησιακές λογικές, τις γλώσσες της διαχείρισης, τους συγκεντρωτισμούς διασκέδασης και επικοινωνίας, (συνάφειες βλέπουμε με Γκυ Ντεμπόρ και με Paula Mathieu) που όλα μοιάζουν να λειτουργούν δορυφορικά γύρω από έναν έλεγχο του χρόνου και του χώρου (συνάφειες με Μισέλ Φουκώ). Είναι ο τρόπος λειτουργία και τα σχήματα δράσης του χρήστη – καταναλωτή, του περιθωριοποιημένου ανθρώπου, της υπερεκτιμημένης εποχής

Οι πρακτικές επιλογές για τον Μισέλ ντε Σερτώ, είναι οι  κοινές πρακτικές απλών ανθρώπων, που επικεντρώνονται σε καθημερινές συνήθειες –πρακτικές, όπως η  ανάγνωση (όχι με την τηλεματική της διάσταση, δηλαδή εκεί  όπου το μάτι μαθαίνει να προσγειώνεται στο χειραγωγημένο και ημιθανές νόημα), οι  περίπατοι (όχι ως ρίσκο  στις   κονστρουκτιβιστικές  πόλεις), οι συζητήσεις (όχι ως λεξιλόγιο υπνοβάτη από τα παραισθησιογόνα των  μέσων ενημέρωσης), η μαγειρική (όχι ως υλικά για πέταμα), αλλά σε ένα δίκτυο τόπων και σχέσεων που σπάει τους κώδικες της τεχνητής ζωής και της νοημοσύνης, και στοιχηματίζει στον επαναπροσδιορισμό μιας νέας επινοητικότητα. Εδώ έγκειται και η διαφορά του από τον Μισέλ Φουκώ με την φιλοσοφία της  πανεξουσιότητας της ζωής. Ο Μισέλ ντε Σερτώ βλέπει αντιστάσεις μέσα από τις κοινές πρακτικές.    

Ο Μισέλ ντε Σερτώ φίλος και συνεργάτης στα πρώτα στάδια του Λακάν (όταν ο Λακάν αποχώρησε από την Société Parisienne de Psychanalyse και οργάνωσε την Société Française de Psychanalyse ,SFP) ξέρει ότι όταν ο άνθρωπος  χρεώνεται με ρόλους τότε ζει την ακύρωση του, την απόλυτη νεύρωσή του. Γι’ αυτό το άνοιγμα στο άλλο χωρίς εργαλειακές προϋποθέσεις και  χωρίς την ιλαρότητα των παθών του εγώ, γίνεται υπόσχεση, και ποτέ σύστημα συνενοχής, σε νέους ατομισμούς που κατασκευάζουν βαλσαμωμένες ψυχές και άκυρες ανθρωπογεωγραφίες.   

 Ανρί Λεφέβρ, κινείται και εκείνος σε μια παράλληλη προβληματική. Φέρνει στην επιφάνεια την καθημερινότητα, και την φέρνει στο επίπεδο της γλώσσας και της έννοιας, όχι ενοχικά και απαξιωτικά, αλλά στην σημαντική της αξίας στο να ζεις την παροντικότητα. Η καθημερινότητα ξανοίγεται σε απεριόριστες στιγμές γίνεται ένα βίωμα. Ένα βίωμα που η φιλοσοφία το θέλει ως  βίωμα δι’ αυτό. Αλλά όσο και αν η φιλοσοφία επιθυμεί να αφήσει την καθημερινότητα  έξω από τη σκέψη, εκείνη την πολιορκεί και την αναγκάζει να σταθεί απέναντί της και να προσεγγίσει το βίωμα ως  καθ’ αυτό.

Μπορεί το καθημερινό να παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα ενός εμπορευματοποιημένου κόσμου, δηλαδή ως ισοδύναμες αλυσίδες, πλασματικών ή πραγματικών καταστάσεων, οι οποίες επιφέρουν ομοιομορφίες μιας καπιταλιστικής ζωής, αλλά ταυτόχρονα είναι πλούσια σε καταστάσεις. Εδώ ο Ανρί Λεφέβρ, προσεγγίζει τους καταστατικούς, εξάλλου υπήρχε μακρόχρονη φιλία με τον Γκυ Ντεμπόρ.

 Η καθημερινή ζωή παρ’ όλη τη φτώχεια της, - θα τονίσει ο Ανρί Λεφέβρ , -  παρέχει ένα ορισμένο αριθμό φάσεων που η καθεμιά τους έχει τα χαρακτηριστικά της, τη συναισθηματική της τονικότητα, τη μνήμη της, τη φάση του έρωτα, τη φάση της ανάπαυσης, τη φάση της χαράς και της δράσης, τη φάση της γνώσης. Η τελευταία είναι και αυτή μια ανάμεσα σε άλλες και δεν θα πρέπει κανείς να τη θεωρήσει ξεχωριστή, πρωταρχική, αποκλειστική, αλλά να την αναγνωρίσει ως μια φάση. Βέβαια ο Ανρί Λέφέβρ κάνει μια διάκριση ανάμεσα σε στιγμές και σε φάσεις και όπως χαρακτηριστικά λέει: «Διακρίνω τις στιγμές ως πολλαπλές, σύντομες αλλά ωστόσο να  είναι  μεστές από σημασία, και τις φάσεις οι οποίες είναι συμπαγείς, έχουν πυκνότητα, έχουν  μνήμη, και είναι αναγνωρίσιμες».

  Η καθημερινότητα σύμφωνα πάντα με τον Ανρί Λεφέβρ, αποτελεί μια αλληλοδιαπλοκή του κυκλικού επαναληπτικού (οι μέρες και οι μνήμες και τα χρόνια) με το γραμμικό επαναληπτικό (όπως μια σειρά από χειρονομίες ή όπως τονίζει ο Λεφέβρ, από «χτυπήματα σφυριού» ).

Η καθημερινή ζωή βαραίνει επάνω μας με όλη της την ένταση. Λειτουργεί επάνω στο επαναληπτικό και το «διαφοροποιητικό» και υπεισέρχεται σε μια προβληματική που σύμφωνα με τον Ανρί Λεφέβρ θα πρέπει να την αποκαλέσουμε ως «μεταφιλοσοφική». Η μεταφιλοσοφία θα μας πει ο Λεφέβρ θυμίζει μια μεταγλώσσα, ένα λόγο πάνω στο φιλοσοφικό λόγο και λειτουργεί ως χρήση των επεξεργασμένων από την φιλοσοφία εννοιών και την ανάλυση των αντικειμένων, των πραγματικοτήτων, ή των δυνατοτήτων, τις οποίες δεν μπόρεσε να προσεγγίσει η φιλοσοφία.

Πολύτιμο υλικό  των δύο Γάλλων φιλοσόφων για την Φιλοσοφική Συμβουλευτική, στις σημερινές κοινωνίες των ακραίων τάσεων εκεί όπου η ψυχανάλυση κατά δήλωση του Φρόϋντ το 1925 έχει χάσει τη δυνατότητα της να θεραπεύει. « Η ίαση έχει πάψει να αποτελεί το μέτρο της αναλυτικής εργασίας». (Περατή και μη περατή ανάλυση. «Το μέλλον θα καθορίσει τη σημασία της ψυχανάλυσης ως επιστήμη του ασυνειδήτου η οποία  ξεπερνά σε μεγάλο βαθμό τη θεραπευτική της αξία.»)

Η καθημερινότητα με τις εξουθενωτικές  ριπές της,  αποτελεί  ένα μεγάλο στοίχημα για να κερδηθεί η προσωπική αυτονομία και η ελευθερία που πηγαίνει πέρα από κάθε υπόθεση και προϋπόθεση.

Απόστολος Αποστόλου.

Κινηματογράφος και Φιλοσοφική Συμβουλευτική

Ο μάγος της εικόνας Φεντερίκο Φελίνι και ο Βιμ Βέντερς ο σκηνοθέτης της «βιωμένης διάρκειας» είναι οι κινηματογραφιστές που ουσιαστικά γράφουν δοκίμια φιλοσοφίας όχι επάνω στο λευκό χαρτί, αλλά στο λευκό «πανί» του σινεμά. Ο Φελίνι με την  ιεραποδημία της ψυχής του προς το αθέατο, φιλοσοφεί και μαζί πριμοδοτεί το ανάποδο της σκέψης. Ενώ ο Βέντερς, φιλόσοφος, γιατρός, ζωγράφος και κινηματογραφιστής, βεβαιώνει την αυτονομία της διάρκειας.

Και οι δύο ασχολήθηκαν με το νιτσεϊκό «αισθητικώς ζην» και κατανόησαν πλήρως τον υπαρξιακό πυρετό του Γκόρκι , όταν εκείνος πρότεινε η «αισθητική να γίνει η ηθική του μέλλοντος».  Με δύο ταινίες τους (Πρόβα Ορχήστρας για τον Φελίνι και Κατάσταση Πραγμάτων για τον Βέντερς) μας παραδίδουν στο παιχνίδι της τέχνης. Όχι ως θέαμα αλλά ως τρόπος ζωής. Η τέχνη σύμφωνα με τους δύο έχει καταστεί παραπλήρωμα της ζωής και έχει υποκαταστήσει τη ζωή. Ζούμε στα μεταίχμια και στις ανανεωτικές ερμηνευτικής της τέχνης, αλλά δεν ζούμε τη βιομέριμνα μας ως τέχνη.

Ο Προύστ, με την αχρονικότητα της αφήγησης στο εξαιρετικό «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», και ο Γκυ Ντεμπόρ, με το «Η κοινωνία του θεάματος» ξαναέφεραν στην επικαιρότητα το «αισθητικώς ζην» και μαζί το αίτημα όχι να ζούμε ως παθητικοί θεατές της τέχνης και να εξαντικειμενίζουμε  τους συμβολισμούς της,  αλλά να  γίνουμε εμείς  ο συμβολισμός και να ξετυλιχτούμε  ως τέχνη. Δηλαδή να αντιμετωπίζουμε τη ζωή μας, ως πολύτιμο έργο τέχνης, επάνω στο οποίο οφείλουμε  να δουλεύουμε όσο ζούμε. 

Ο Φελίνι με το «Πρόβα Ορχήστρας», αφηγείται ένα αισθητικό γεγονός, ένα κονσέρτο που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Μοιάζει κάπως με την ταινία Οκτώμισι (αριστούργημα του Φελίνι) που πάντα μένει η προσπάθεια ανολοκλήρωτη, με την διαφορά ότι εδώ το κίνητρο της αδυναμίας δεν βρίσκεται στον ίδιο τον δημιουργό αλλά μέσα στο σύστημα παραγωγής. Εδώ όλα θέλουν να γίνουν σύμβολο. Όμως και κατά τη στιγμή που τίποτα πια  δεν υπάρχει κωδικοποιημένο ως τέχνη επιβεβαιώνεται μια νέα ελπίδα του συμβολισμού. Ο μαέστρος γίνεται ο ίδιος τέχνης, οι μουσικοί επίσης, παίρνουν και  εκείνοι τη θέση του συμβόλου μέσα στο συμβολικό της δημιουργίας, που δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Εξάλλου ο Φελίνι έχει αποδείξει και στα άλλα φίλμς του, ότι αρνείται τα πάντα, την εξυπνάδα, τη φαντασία την ειρωνεία, την περιέργεια, το πνεύμα της περιπέτειας, ακόμη και την τέχνη του έρωτα, (από την ταινία του Καζανόβας) αν δεν καταφέρουν όλα αυτά να γίνουν σύμβολα μεταφοράς, να γίνουν δηλαδή τέχνη ζωής. Οι αυταπάτες σε βοηθούν μόνο στο ν’ αφήνεσαι να ζεις θα μας πει στο (Ντόλτσε Βίτα) γιατί εγκλείουν τους μεγαλύτερους συμβολισμούς της ζωής. Ο ποιητής της εικόνας Φελίνι απέδειξε και με το «Οκτώμισι» που ήταν μια ταινία μέσα στην ταινία, ότι  το έργο τέχνης δεν είναι  κάποιο θέαμα αλλά η ίδια η ζωή μας.

Ο Βέντερς με το αριστουργηματικό «Η κατάσταση των Πραγμάτων» αρχίζει με την τέχνη, διασχίζει τη ζωή και τελικά κλείνει πάλι με τη τέχνη. Η ιστορία της ταινίας είναι η ιστορία κάποιου σκηνοθέτη που επιχειρεί να γυρίσει μια ταινία και τελικά δεν το καταφέρνει. Όμως μέσα από την ανολοκλήρωτη προσπάθεια, δηλαδή την αγύριστη ταινία βγαίνει και μια άλλη, αυτή που βλέπουμε.

Ο Λυοτάρ μας έχει δώσει τα φώτα του επί του θέματος και μας έχει ήδη  πει, από την εποχή της ρομαντικής τέχνης ότι ο καλλιτέχνης δεν θέλει απλώς να δείξει την τέχνη του αλλά να καταστεί και εκείνος ο ίδιος έργο τέχνης, δηλαδή ότι σημασία δεν έχει το καλλιτέχνημα αλλά ο καλλιτέχνης. Μήπως θα πρέπει να αναστοχαστούμε επάνω στην τέχνη της ζωής και όχι στην θεαματικότητα της τέχνης; Αυτό δεν κάνει εξάλλου η Φιλοσοφική Συμβουλευτική.

Απόστολος Αποστόλου.