Κλινική Φιλοσοφία

Τι είναι η Κλινική Φιλοσοφία; Από τον Peter Koestenbaum, στον  Hilarion Petzold, και τον Kiyokazu Washida φθάνοντας στον  Lucio Packter.



Τετάρτη-Πέμπτη-Παρασκευή. Σεμινάριο Κλινικής Φιλοσοφίας περιορισμένος αριθμός συμμετεχόντων. Email επικοινωνίας. adfapostolou@yahoo.gr. Βεΐκου 30  ΙΙ όροφος.Κόστος συμμετοχής σεμιναρίου 30 ευρώ. 

Η συγνώμη, της ημετέρας «παιδεύσεως» και του Ζαν Ντεριντά.

 

Ο Ζ. Ντεριντά  είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι οι λέξεις διατυπώνουν τη σκέψη και τον «τροπισμό» μας. Έτσι το πασίγνωστο pardon (συγνώμη) αντλεί την καταγωγή του από τη λέξη don (δώρο και δωρεά) και ως εκ τούτου, η συγνώμη αποκτά νόημα μόνο όταν την δίνεις χωρίς ο άλλος να στην έχει ζητήσει και επιπλέον χωρίς ο άλλος να την περιμένει. Αυτή είναι εξάλλου και η έννοια της αγάπης, η πιο «οξεία μορφή δώρου» θα μας πει ο Ζ. Ντεριντά.

Ο Ζ, Ντεριντά επηρεασμένος από τον Γιανκέλεβιτς και από τον Μαρσέλ  Μως συνθέτει με τον δικό του τρόπο την έννοια της συγνώμη. Ο Γιανκέλεβιτς θέτονταν το ερώτημα αν θα πρέπει να συγχωρούμε  τα εγκλήματα του πολέμου, αναφερόμενος στα εγκλήματα των ναζί,  θα υπερασπιστεί την άποψη ότι η έννοια της συγνώμης έχει χρωματιστεί από την ιουδαιικοχριστιανική αντίληψη  η οποία θέλει τη συγνώμη ως δωρεά. Η συγνώμη κατά τον Γιανκέλεβιτς έχει συνδεθεί και θα λέγαμε ταυτιστεί, με την μετάνοια αλλά και την τιμωρία, χωρίς βέβαια  να μένει απέξω η εξιλέωση και  η εξαγορά των αμαρτιών.

Αυτή όμως η άποψη κρίνεται από  τον Ζ. Ντεριντά  να ενέχει μια αυστηρή ηθική η οποία αρνείται την απεραντοσύνη της συγχώρεσης. Επιπλέον ξεπερνά και τη θέση του Μαρσέλ Μως, όπου το δώρο δεν αποτελεί μια καλόκαρδη έκφραση, αλλά περιμένει πάντα την ανταπόδοση. Τα δώρα ως μέσα ανταλλαγής υπάρχουν πάντα ως ανταλλάγματα.Το δώρο είναι μια "συνολική παροχή", εμποτισμένη με "πνευματικούς μηχανισμούς" στους οποίους εμπλέκεται η τιμή του παροχέα και του παραλήπτη.  

Οι δικοί μας, της ημετέρας «παιδεύσεως»μας, έχουν πει ότι η συγνώμη προέρχεται από το συγγιγνώσκω (συγ-συν+γιγνώσκω). Δηλαδή καθίσταται βιωματική καθολικότητα, η οποία μεταμορφώνει την απαίτηση σε αναζήτηση σχέσης. Η συγνώμη δεν γίνεται ανταλλαγή αλλά εναλλαγή άποψης, σχέση ετερότητας και εμπειριών. Δεν υπάρχει ως δώρο αλλά ως αφετηριακή διαστολή του προσώπου.

Ο Ζ. Λακάν αναγνωρίζει στη συγνώμη μια διαδρομή και μια δυνατότητα. Η δυνατότητά της, αρχίζει στο σημείο που φαίνεται αδύνατη, έτσι συγνώμη είναι να συγχωρεί κανείς αυτό που δεν μπορεί να συγχωρέσει. Θυμίζει τον μαθητευόμενο σαμάνο ο οποίος δέχεται να τον φτύσει ο δάσκαλός του, στο στόμα και να καταπιεί το σάλιο του δασκάλου του, για να μυηθεί στους δρόμους της δυστυχίας και της κολάσεως.

Απόστολος Αποστόλου.  

Μισέλ ντε Σερτώ – Ανρί Λεφέβρ: Η καθημερινότητα και η Φιλοσοφική Συμβουλευτική

Μπορεί η φιλοσοφία σήμερα στη μετανεωτερική εποχή που διασχίζουμε να λειτουργήσει ως πρακτική ενός βιωμένου κόσμου; Στον γαλλικό στοχασμό υπάρχουν δύο φιλόσοφοι που κινούνται σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Ο Μισέλ ντε Σερτώ και ο Ανρί Λεφέβρ. Και οι δύο προτείνουν να αλλάξουμε μοντέλο χαράς και απόλαυσης, να αποδεσμευτούμε από τις εργαλειακές προϋποθέσεις και να ενταχθούμε σ’ ένα παιχνίδι αναζήτησης γύρω από την ελευθερία και την ευθύνη. Βλέποντας τη φιλοσοφία σαν σπουδή του ανθρώπου, γύρω από το στοίχημα της αξιοπρέπειας.

Ο Μισέλ ντε Σερτώ καταγράφει  με βαθιά υποψία το λάϊτ μοτίβ του κόσμου, και τις ακρότητες της διαχειριζόμενης ζωής που αποστομώνουν τη χαρά και καθηλώνουν το όνειρο. Όλα γίνονται μια επιχείρηση με σκοπό να αιχμαλωτίσουν το νου και τις αισθήσεις και να οδηγηθεί η έκφραση του μετανεωτερικού ανθρώπου σε μια σειρά από ξεθυμασμένους κατευνασμούς. Η ζωή είναι εκείνο το εκκρεμές μεταξύ στρατηγικών και πρακτικών επιλογών.

Οι στρατηγικές επιλογές αποτελούν τις θεσμικές εφαρμογές, τις πειθαρχίες ρητορικής, τις αρχιτεκτονικές των πόλεων, τις επιχειρησιακές λογικές, τις γλώσσες της διαχείρισης, τους συγκεντρωτισμούς διασκέδασης και επικοινωνίας, (συνάφειες βλέπουμε με Γκυ Ντεμπόρ και με Paula Mathieu) που όλα μοιάζουν να λειτουργούν δορυφορικά γύρω από έναν έλεγχο του χρόνου και του χώρου (συνάφειες με Μισέλ Φουκώ). Είναι ο τρόπος λειτουργία και τα σχήματα δράσης του χρήστη – καταναλωτή, του περιθωριοποιημένου ανθρώπου, της υπερεκτιμημένης εποχής

Οι πρακτικές επιλογές για τον Μισέλ ντε Σερτώ, είναι οι  κοινές πρακτικές απλών ανθρώπων, που επικεντρώνονται σε καθημερινές συνήθειες –πρακτικές, όπως η  ανάγνωση (όχι με την τηλεματική της διάσταση, δηλαδή εκεί  όπου το μάτι μαθαίνει να προσγειώνεται στο χειραγωγημένο και ημιθανές νόημα), οι  περίπατοι (όχι ως ρίσκο  στις   κονστρουκτιβιστικές  πόλεις), οι συζητήσεις (όχι ως λεξιλόγιο υπνοβάτη από τα παραισθησιογόνα των  μέσων ενημέρωσης), η μαγειρική (όχι ως υλικά για πέταμα), αλλά σε ένα δίκτυο τόπων και σχέσεων που σπάει τους κώδικες της τεχνητής ζωής και της νοημοσύνης, και στοιχηματίζει στον επαναπροσδιορισμό μιας νέας επινοητικότητα. Εδώ έγκειται και η διαφορά του από τον Μισέλ Φουκώ με την φιλοσοφία της  πανεξουσιότητας της ζωής. Ο Μισέλ ντε Σερτώ βλέπει αντιστάσεις μέσα από τις κοινές πρακτικές.    

Ο Μισέλ ντε Σερτώ φίλος και συνεργάτης στα πρώτα στάδια του Λακάν (όταν ο Λακάν αποχώρησε από την Société Parisienne de Psychanalyse και οργάνωσε την Société Française de Psychanalyse ,SFP) ξέρει ότι όταν ο άνθρωπος  χρεώνεται με ρόλους τότε ζει την ακύρωση του, την απόλυτη νεύρωσή του. Γι’ αυτό το άνοιγμα στο άλλο χωρίς εργαλειακές προϋποθέσεις και  χωρίς την ιλαρότητα των παθών του εγώ, γίνεται υπόσχεση, και ποτέ σύστημα συνενοχής, σε νέους ατομισμούς που κατασκευάζουν βαλσαμωμένες ψυχές και άκυρες ανθρωπογεωγραφίες.   

 Ανρί Λεφέβρ, κινείται και εκείνος σε μια παράλληλη προβληματική. Φέρνει στην επιφάνεια την καθημερινότητα, και την φέρνει στο επίπεδο της γλώσσας και της έννοιας, όχι ενοχικά και απαξιωτικά, αλλά στην σημαντική της αξίας στο να ζεις την παροντικότητα. Η καθημερινότητα ξανοίγεται σε απεριόριστες στιγμές γίνεται ένα βίωμα. Ένα βίωμα που η φιλοσοφία το θέλει ως  βίωμα δι’ αυτό. Αλλά όσο και αν η φιλοσοφία επιθυμεί να αφήσει την καθημερινότητα  έξω από τη σκέψη, εκείνη την πολιορκεί και την αναγκάζει να σταθεί απέναντί της και να προσεγγίσει το βίωμα ως  καθ’ αυτό.

Μπορεί το καθημερινό να παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα ενός εμπορευματοποιημένου κόσμου, δηλαδή ως ισοδύναμες αλυσίδες, πλασματικών ή πραγματικών καταστάσεων, οι οποίες επιφέρουν ομοιομορφίες μιας καπιταλιστικής ζωής, αλλά ταυτόχρονα είναι πλούσια σε καταστάσεις. Εδώ ο Ανρί Λεφέβρ, προσεγγίζει τους καταστατικούς, εξάλλου υπήρχε μακρόχρονη φιλία με τον Γκυ Ντεμπόρ.

 Η καθημερινή ζωή παρ’ όλη τη φτώχεια της, - θα τονίσει ο Ανρί Λεφέβρ , -  παρέχει ένα ορισμένο αριθμό φάσεων που η καθεμιά τους έχει τα χαρακτηριστικά της, τη συναισθηματική της τονικότητα, τη μνήμη της, τη φάση του έρωτα, τη φάση της ανάπαυσης, τη φάση της χαράς και της δράσης, τη φάση της γνώσης. Η τελευταία είναι και αυτή μια ανάμεσα σε άλλες και δεν θα πρέπει κανείς να τη θεωρήσει ξεχωριστή, πρωταρχική, αποκλειστική, αλλά να την αναγνωρίσει ως μια φάση. Βέβαια ο Ανρί Λέφέβρ κάνει μια διάκριση ανάμεσα σε στιγμές και σε φάσεις και όπως χαρακτηριστικά λέει: «Διακρίνω τις στιγμές ως πολλαπλές, σύντομες αλλά ωστόσο να  είναι  μεστές από σημασία, και τις φάσεις οι οποίες είναι συμπαγείς, έχουν πυκνότητα, έχουν  μνήμη, και είναι αναγνωρίσιμες».

  Η καθημερινότητα σύμφωνα πάντα με τον Ανρί Λεφέβρ, αποτελεί μια αλληλοδιαπλοκή του κυκλικού επαναληπτικού (οι μέρες και οι μνήμες και τα χρόνια) με το γραμμικό επαναληπτικό (όπως μια σειρά από χειρονομίες ή όπως τονίζει ο Λεφέβρ, από «χτυπήματα σφυριού» ).

Η καθημερινή ζωή βαραίνει επάνω μας με όλη της την ένταση. Λειτουργεί επάνω στο επαναληπτικό και το «διαφοροποιητικό» και υπεισέρχεται σε μια προβληματική που σύμφωνα με τον Ανρί Λεφέβρ θα πρέπει να την αποκαλέσουμε ως «μεταφιλοσοφική». Η μεταφιλοσοφία θα μας πει ο Λεφέβρ θυμίζει μια μεταγλώσσα, ένα λόγο πάνω στο φιλοσοφικό λόγο και λειτουργεί ως χρήση των επεξεργασμένων από την φιλοσοφία εννοιών και την ανάλυση των αντικειμένων, των πραγματικοτήτων, ή των δυνατοτήτων, τις οποίες δεν μπόρεσε να προσεγγίσει η φιλοσοφία.

Πολύτιμο υλικό  των δύο Γάλλων φιλοσόφων για την Φιλοσοφική Συμβουλευτική, στις σημερινές κοινωνίες των ακραίων τάσεων εκεί όπου η ψυχανάλυση κατά δήλωση του Φρόϋντ το 1925 έχει χάσει τη δυνατότητα της να θεραπεύει. « Η ίαση έχει πάψει να αποτελεί το μέτρο της αναλυτικής εργασίας». (Περατή και μη περατή ανάλυση. «Το μέλλον θα καθορίσει τη σημασία της ψυχανάλυσης ως επιστήμη του ασυνειδήτου η οποία  ξεπερνά σε μεγάλο βαθμό τη θεραπευτική της αξία.»)

Η καθημερινότητα με τις εξουθενωτικές  ριπές της,  αποτελεί  ένα μεγάλο στοίχημα για να κερδηθεί η προσωπική αυτονομία και η ελευθερία που πηγαίνει πέρα από κάθε υπόθεση και προϋπόθεση.

Απόστολος Αποστόλου.

Κινηματογράφος και Φιλοσοφική Συμβουλευτική

Ο μάγος της εικόνας Φεντερίκο Φελίνι και ο Βιμ Βέντερς ο σκηνοθέτης της «βιωμένης διάρκειας» είναι οι κινηματογραφιστές που ουσιαστικά γράφουν δοκίμια φιλοσοφίας όχι επάνω στο λευκό χαρτί, αλλά στο λευκό «πανί» του σινεμά. Ο Φελίνι με την  ιεραποδημία της ψυχής του προς το αθέατο, φιλοσοφεί και μαζί πριμοδοτεί το ανάποδο της σκέψης. Ενώ ο Βέντερς, φιλόσοφος, γιατρός, ζωγράφος και κινηματογραφιστής, βεβαιώνει την αυτονομία της διάρκειας.

Και οι δύο ασχολήθηκαν με το νιτσεϊκό «αισθητικώς ζην» και κατανόησαν πλήρως τον υπαρξιακό πυρετό του Γκόρκι , όταν εκείνος πρότεινε η «αισθητική να γίνει η ηθική του μέλλοντος».  Με δύο ταινίες τους (Πρόβα Ορχήστρας για τον Φελίνι και Κατάσταση Πραγμάτων για τον Βέντερς) μας παραδίδουν στο παιχνίδι της τέχνης. Όχι ως θέαμα αλλά ως τρόπος ζωής. Η τέχνη σύμφωνα με τους δύο έχει καταστεί παραπλήρωμα της ζωής και έχει υποκαταστήσει τη ζωή. Ζούμε στα μεταίχμια και στις ανανεωτικές ερμηνευτικής της τέχνης, αλλά δεν ζούμε τη βιομέριμνα μας ως τέχνη.

Ο Προύστ, με την αχρονικότητα της αφήγησης στο εξαιρετικό «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», και ο Γκυ Ντεμπόρ, με το «Η κοινωνία του θεάματος» ξαναέφεραν στην επικαιρότητα το «αισθητικώς ζην» και μαζί το αίτημα όχι να ζούμε ως παθητικοί θεατές της τέχνης και να εξαντικειμενίζουμε  τους συμβολισμούς της,  αλλά να  γίνουμε εμείς  ο συμβολισμός και να ξετυλιχτούμε  ως τέχνη. Δηλαδή να αντιμετωπίζουμε τη ζωή μας, ως πολύτιμο έργο τέχνης, επάνω στο οποίο οφείλουμε  να δουλεύουμε όσο ζούμε. 

Ο Φελίνι με το «Πρόβα Ορχήστρας», αφηγείται ένα αισθητικό γεγονός, ένα κονσέρτο που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Μοιάζει κάπως με την ταινία Οκτώμισι (αριστούργημα του Φελίνι) που πάντα μένει η προσπάθεια ανολοκλήρωτη, με την διαφορά ότι εδώ το κίνητρο της αδυναμίας δεν βρίσκεται στον ίδιο τον δημιουργό αλλά μέσα στο σύστημα παραγωγής. Εδώ όλα θέλουν να γίνουν σύμβολο. Όμως και κατά τη στιγμή που τίποτα πια  δεν υπάρχει κωδικοποιημένο ως τέχνη επιβεβαιώνεται μια νέα ελπίδα του συμβολισμού. Ο μαέστρος γίνεται ο ίδιος τέχνης, οι μουσικοί επίσης, παίρνουν και  εκείνοι τη θέση του συμβόλου μέσα στο συμβολικό της δημιουργίας, που δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Εξάλλου ο Φελίνι έχει αποδείξει και στα άλλα φίλμς του, ότι αρνείται τα πάντα, την εξυπνάδα, τη φαντασία την ειρωνεία, την περιέργεια, το πνεύμα της περιπέτειας, ακόμη και την τέχνη του έρωτα, (από την ταινία του Καζανόβας) αν δεν καταφέρουν όλα αυτά να γίνουν σύμβολα μεταφοράς, να γίνουν δηλαδή τέχνη ζωής. Οι αυταπάτες σε βοηθούν μόνο στο ν’ αφήνεσαι να ζεις θα μας πει στο (Ντόλτσε Βίτα) γιατί εγκλείουν τους μεγαλύτερους συμβολισμούς της ζωής. Ο ποιητής της εικόνας Φελίνι απέδειξε και με το «Οκτώμισι» που ήταν μια ταινία μέσα στην ταινία, ότι  το έργο τέχνης δεν είναι  κάποιο θέαμα αλλά η ίδια η ζωή μας.

Ο Βέντερς με το αριστουργηματικό «Η κατάσταση των Πραγμάτων» αρχίζει με την τέχνη, διασχίζει τη ζωή και τελικά κλείνει πάλι με τη τέχνη. Η ιστορία της ταινίας είναι η ιστορία κάποιου σκηνοθέτη που επιχειρεί να γυρίσει μια ταινία και τελικά δεν το καταφέρνει. Όμως μέσα από την ανολοκλήρωτη προσπάθεια, δηλαδή την αγύριστη ταινία βγαίνει και μια άλλη, αυτή που βλέπουμε.

Ο Λυοτάρ μας έχει δώσει τα φώτα του επί του θέματος και μας έχει ήδη  πει, από την εποχή της ρομαντικής τέχνης ότι ο καλλιτέχνης δεν θέλει απλώς να δείξει την τέχνη του αλλά να καταστεί και εκείνος ο ίδιος έργο τέχνης, δηλαδή ότι σημασία δεν έχει το καλλιτέχνημα αλλά ο καλλιτέχνης. Μήπως θα πρέπει να αναστοχαστούμε επάνω στην τέχνη της ζωής και όχι στην θεαματικότητα της τέχνης; Αυτό δεν κάνει εξάλλου η Φιλοσοφική Συμβουλευτική.

Απόστολος Αποστόλου.

        

Nicola Abbagnano και Φιλοσοφική Συμβουλευτική

                   

Αν μια από τις φιλοσοφικές ανθρωπολογίες αξίζει να μελετηθεί, αυτή είναι του υπαρξιστή  Nicola Abbagnano. O Nicola Abbagnano, δεν ταυτίζεται με τους ωκεανολόγους της μεταφυσικής, δεν συμπλέει με χλιμιτρίσματα υλισμού, ούτε συνηγορεί  με υψηλοκάπελλους υπαρξισμούς αν και ο ίδιος υπαρξιστής.

Υπήρξε ένας ιδιότυπος υπαρξιστής  με διασκεπτικά ερωτήματα και προτάσεις για την  αυτοδιάθεση του ανθρώπου. Αντίθετος του ορθολογισμού και του αλογισμού, και στεκόμενος  απέναντι  σε αποφατισμούς του τύπου, «ο άνθρωπος δεν είναι ακόμη, και δεν έχει ακόμη. Συνεπώς η ριζική κατάσταση του ανθρώπου είναι η ελλειμματικότητά του». Ο Nicola Abbagnano, φιλοσοφεί επάνω σε μια εμπειρική – βιωματική μέριμνα που καλείται possibilità δυνατότητα. Ξεκινάει από μια συμφωνία με τον Χάιντεγκερ για να διαφωνήσει στη συνέχεια. Συμφωνεί με την άποψη του Χάιντεγκερ όταν εκείνος γράφει στο βιβλίο του «Sein und Zeit» ότι «η δυνατότητα ως υπαρκτικό γνώρισμα είναι ο  πρωτογενής και ο θεμελιώδης οντολογικός και θετικός προσδιορισμός του “ενθάδε είναι – Dasein”». Αυτή είναι και η μόνη συμφωνία  Abbagnano  και Χάιντεγκερ.

Και αυτό γιατί σύμφωνα με τον Nicola Abbagnano η δυνατότητα είναι εκείνη που ρυθμίζει τη βαθύτερη σχέση με τα πράγματα και τους άλλους, κυρίως με τον εαυτό μας. Ακόμη και μέσα  στο καταθλιπτικό καθημερινό πλαίσιο της ζωής μας μπορούμε να αντλήσουμε εκείνες τις δυνατότητες που θα  μας δώσουν μια άλλη απάντηση, ένα λόγο ύπαρξης, μια άλλη εμπειρία εξέλιξης, μια νύξη για την απελευθέρωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Nicola Abbagnano θεωρεί ότι οι πολυάριθμες δυνατότητες που υπάρχουν στη ζωή μπορούν να αποκαταστήσουν μια σχέση, μια  συσχέτιση.

Ο Nicola Abbagnano αποδέχεται ότι η εξωτερική πραγματικότητα, έτσι όπως εκφράζεται στον κόσμο η αμεσότητά της γεννά αισθήματα φόβου, αναπτύσσει δύσκολες συνθήκες, τρομοκρατεί πολλές φορές την ανθρώπινη παρουσία. Η δυνατότητα όμως, η οποία τροφοδοτεί την αλλαγή στον εκφρασμένο τρόπο ζωής, μπορεί να συμβάλλει δημιουργικά στη διαμόρφωση των όρων της ζωής μας. Η δυνατότητα για τον Nicola Abbagnano, δεν μετατίθεται στο μακρινό μέλλον, όπως συμβαίνει με τους άλλους υπαρξιστές, αλλά επιβεβαιώνει τον ευδιάκριτο οριστικό χαρακτήρα της στο παρόν. Εκτιμά ο Nicola Abbagnano, ότι ο άνθρωπος χάνει τις αυθεντικές του δυνατότητες, αλλοτριώνεται, διασκορπίζεται, αποπροσωποποιείται, διαθέτει όμως ανεξάντλητες δυνατότητες που μπορούν να τον κρατήσουν ελεύθερο και αυτεξούσιο. Η εκτίμηση του, είναι ότι η φύση έκρυψε περίτεχνα πολλαπλές δυνατότητες ικανές να απελευθερώσουν τον άνθρωπο από το αδιέξοδο της ιστορικής και  υπαρκτικής του τύρβης.

O Nicola Abbagnano, από το 1942, πολύ πριν από τον Λιούις Τόμας θεμελιώνει τις απροσμέτρητες δυνατότητες του ανθρώπου. Τι μας λέει στις μέρες μας ο Λιούις Τόμας «χάρη στην ύπαρξη του απείρου των δυνατοτήτων της πολυπλοκότητας του νευρικού συστήματος, που ξεπερνάει τα όρια του αντιληπτού και προκαλεί απέραντο δέος και θαυμασμό ο άνθρωπος είναι βιολογικά προγραμματισμένος με τέτοιο τρόπο ώστε να μην υπόκειται σε καμία χειραγώγηση και να έχει πάντα την ελευθερία της συνεχούς αναζήτησης νέων στόχων και σκοπών.»

Με άλλα λόγια ο Λιούς Τόμας συμφωνεί με τον Nicola Abbagnano και μας λέει με την δική του επιστημονική γλώσσα ότι η δομή του νευρικού συστήματος του ανθρώπου είναι εκείνη που τον καθιστά  βιολογικά ελεύθερο. Το ίδιο με την δική του φιλοσοφική  γλώσσα θα τονίσει και ο Nicola Abbagnano, «η υπαρξιακή δυνατότητα μπορεί να έχει ποικίλα χαρακτηριστικά αλλά το περιεχόμενο της είναι εκείνο που την εξαίρει σε αυθεντική».

Δεν είναι τυχαίο ότι ο υπαρξισμό του Nicola Abbagnano ονομάζεται «Θετικός Υπαρξισμός - Esistenzialismo Positivo» και αποτελεί το καλύτερο εργαλείο για την Φιλοσοφική Συμβουλευτική.  

Απόστολος Αποστόλου. 

 

Νέλσον Γκούντμαν και Φιλοσοφική Συμβουλευτική

                

Ο Νέλσον Γκούντμαν ελάχιστα γνωστός στις φιλοσοφικές  μας κοινότητες καθηγητής στο Χάρβαρντ  επιχείρησε τη μεγάλη έξοδο από τον αντικειμενισμό και μαζί κριτίκαρε την ιδεολογική δικτατορία των αναλυτικών και των κοιμισμένων εμβατηρίων τους, εισάγοντας  μια  αισθητική άποψη που λειτουργεί ως πρόταση ζωής.

Μιλώντας για τον κανόνα της επαγωγής και τον Μπλάσινο (grue) γρίφο, ουσιαστικά κτυπούσε το τελεφερίκ της σκέψης του Χιούμ και όχι μόνο, σπάζοντας παράλληλα  και ποδοπατώντας  τις μάσκες της αναλυτικής φιλοσοφίας και των λογικών διαλείψεων της. Τι μας λέει λοιπόν ο Γκούντμαν ο κανόνας της επαγωγής πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να λέει ότι το μέλλον θα είναι σαν το παρελθόν, αλλά μόνο σε ορισμένες απόψεις οι οποίες «επιδέχονται παρέκταση». Το αλληλολιβάνισμα του αναλυτικού θετικισμού όπου η αλήθεια μετατρεπόταν σε ανταλλάξιμη εικόνα προς όφελος της εικόνας της αλήθειας, πάει περίπατο.

Ο Νέλσον Γκούντμαν ιδρύει το 1967 το «Πρόγραμμα μηδέν» (Project Zero) στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, στο πρόγραμμα συνεργάστηκαν φιλόσοφοι, ψυχαναλυτές, ερευνητές – ψυχολόγοι και διερευνούσαν τις γνωστικές διαδικασίες της αισθητικής και της τέχνης στη διαδικασία της ανάπτυξης της προσωπικότητας, της ατομικότητας και της συλλογικότητας.

Ποια είναι τα οφέλη για την Φιλοσοφική Συμβουλευτική στα όσα τονίζει  ο Νέλσον Γκούντμαν. Στις εκτιμήσεις του ότι τα σύμβολα της μοντέρνας τέχνης υπερέχουν από τα σύμβολα της επιστημονικής κοσμοεικόνας. Και αυτό γιατί τα επιστημονικά σύμβολα κινούνται στα όρια της κλασικής αναπαράστασης της γλώσσας και του νοήματος, Η αναλυτική φιλοσοφία και ο γνωσιοθεωρητικός επιστημονικός προοπτικισμός, ψιλοπετάει ρίχνοντας αλλού τις άχνες (νοήματα) και αλλού τα φτερουγίσματα (γλώσσα), και πάντα σε κατασκευασμένες αντανακλάσεις σκέψεων και σε συμβατικές συνειρμικές σκηνοθεσίες.

Δεν είμαστε κατά τον  Νέλσον Γκούντμαν, πολιτικά και οικονομικά  αυτόματα. Λειτουργούμε σε συμβολισμούς (η επιρροή του από τον Κασσίρερ είναι εμφανής) και σε νοήματα τα οποία δεν είναι αναπαραστάσεις μιας αντικειμενικής πραγματικότητας.

Η αισθητική, η τέχνη, όχι ως αυτό που εμφανίζει αλλά ως αυτό που εμείς μπορούμε να ζήσουμε - να εδώ οι εγγύτητες με την Φιλοσοφική Συμβουλευτική η οποία προτείνει την αισθητική ως καθαρή ανάσα της ψυχοπνευματικής διαύγειας – γίνεται εσωτερίκευση και αλλαγή ζωής.

Για να μη λιμνάζει μέσα στο ίδιο της το ύφος η ζωή, όπως λέμε και στην Φιλοσοφική Συμβουλευτική έχουμε ανάγκη την μεταξίωση της αισθητικής μας, δηλαδή της ψυχοσυναισθηματικής μας  και συμβολικής μας λειτουργίας. Θυμίζει κάτι όλα αυτό; Βεβαίως θυμίζει τον Μισέλ Φουκώ και την «Επιμέλεια του Εαυτού».

Απόστολος Αποστόλου.

Κάντ και Φιλοσοφική Συμβουλευτική

O Κάντ με τη σκέψη  του, θέλησε να φωτίσει την terra incognita της φιλοσοφίας, και κατάφερε από τη μια πλευρά να παγιδευτεί σε ένα γνωσιακό αδιέξοδο και ένα θετικιστικό αγνωστικισμό, και από την άλλη να μας χαρίσει απροσμέτρητους  στοχασμούς  για  τη μεταβλητή της φιλοσοφικής  μεταβολής.

Η συμβολή του στην φιλοσοφική ανθρωπολογία και φιλοσοφική συμβουλευτική απροσμέτρητα ευεργετική. Πολύ πριν οι θεραπευτές της ψυχο-αγοράς καλλιεργήσουν σαν πράκτορες επί μισθώσι τις διαδρομές του θυμικού  ντεφατισμού, ο Κάντ μας έχει  δώσει τα φώτα του, και μας έχει απαλλάξει από τα ληγμένα λόγια του ψυχοθεραπευτικού προσκοπισμού.

Ήδη από το 1770 μας έχεις θέσει τα ερωτήματα:

Τι είμαι σε θέση να γνωρίζω;

Τι οφείλω να κάνω;

Που επιτρέπεται να ελπίζω;

Τι είναι ο άνθρωπος;

Ο Λακάν χαιρέτησε τα παραπάνω ερωτήματα με παραθέματα εγκωμιαστικών λόγων και παρόλες τις διαφορές του, με το καντιανό πνεύμα μένει ανοιχτός στην  καντιανή ερμηνευτική  ερωτηματοθεσία.

Ο Κάντ κάνει μια διάκριση ανάμεσα στα προσωρινά πάθη (Affekte) και στα νόμιμα πάθη (Leidenschaften), επιθυμώντας έτσι να οργανώσει μια πρακτική φιλοσοφία χωρίς την παθολογία ( ο Αντόρνο κινείται αντίθετα σε μια πρακτική φιλοσοφία με κέντρο  την παθολογία), επιπλέον στην προσπάθεια του, να ανιχνεύσει το «επιθυμείν» (Begehrungsvernogen) και μέσα από εκείνο τη διαστροφή  ενοχοποιεί νησίδες του Λόγου, όχι όμως  τον πυρήνα ( Kern) του Λόγου. Έτσι η  πρακτική φιλοσοφία ή η   φιλοσοφική συμβουλευτική, αποστασιοποιείται από την παθολογία και την καθαρτήρια προσπάθεια. Για τον Κάντ η πρακτική φιλοσοφία ή  η φιλοσοφική συμβουλευτική, δεν έχει εγγύτητες με τον  ψυχολογισμό, ασκώντας την ίδια στιγμή ο Κάντ  κριτική στον ψυχολογισμό. Η σκιά για τον Κάντ συλλαμβάνεται μέσα στη λάμψη του Λόγου. Επίσης οι  αξιολογικές αναπροσαρμογές του υποκειμένου  μέσα στην πρακτική φιλοσοφία ή την  φιλοσοφική συμβουλευτική, θα επιτρέψουν και διαφορετικές αποτιμήσεις  στο ψυχολογικό επίπεδο.

Βέβαια πολύ πριν από τον Κάντ, ο Αριστοτέλης μας έχει πει, ότι τα πάθη καθεαυτά έχουν αδιάφορο χαρακτήρα και εκδηλώνονται «απροαιρέτως». Η ανθρώπινη προαίρεση είναι που δίνει στα πάθη  προβάδισμα.( Ηθικά Νικομάχεια ΙΙ 4, 1105, β 28 -1106^α 6). Όμως η δυτική υπολογισμένη αοριστία με τις νεκρανεστημένες ιδοψυχαναγκαστικές ιδέες της, είχε συνάψει συμφωνία με την κηδεμονία της εσωτερικής διάρκειας του Απ. Παύλου, όταν στο Περί «παθών ατιμίας»  η κεντρική έννοια της παυλικής ανθρωπολογίας είναι η θεραπεία των παθών.

Αυτό όμως που κατεδαφίζει τον αχρονικό κυκλοθυμικό χαρακτήρα των ψυχοθεραπευτικών θεωριών είναι, όταν ο Κάντ θέτει το ζήτημα της μη  δικαιολόγησης  των κριτηρίων, των θεμελίων, των μετωνυμικών αιτιοτήτων,  των εξηγήσεων και αποτελεσμάτων, όπου η θεραπεία δεν υπάρχει ως θεραπεία των συμπτωμάτων, και παθολογική θεραπεία. αλλά ως διάγνωση συμπτωματολογίας, και θα ήταν μάταιο να αναζητηθεί η θεραπεία. Επιπλέον η νόσος και η ίαση συναιρούνται. Τι προτείνει στον τεχνικό παροξυσμό της ψυχοαναλυτικής ο Κάντ; τον θεμελιακό υπαινιγμό ο οποίος υπάρχει σε ό,τι προσπαθούμε να διατυπώσουμε.  (Κάντ Τι είναι Διαφωτισμός.)

Απόστολος Αποστόλου.